Uimhir 10 de 1943.
ACHT UM THIARNAÍ TIGHE AGUS TIONÓNTAITHE (LEASÚ), 1943.
[An tionntódh oifigeamhail.]
[21adh Abrán, 1943.]
An Príomh-Acht.
1.—San Acht so cialluíonn an abairt “an Príomh-Acht” an tAcht um Thiarnaí Tighe agus Tionóntaithe, 1931 (Uimh. 55 de 1931).
Alt 46 den Phríomh-Acht dá leasú.
2.—(1) Déantar leis seo fo-alt (1) d'alt 46 den Phríomh-Acht do leasú mar leanas, sé sin le rá:—
(a) trí na focail seo leanas do chur i ndeireadh míre (a) den fho-alt san agus mar chuid di, sé sin le rá:—
“no, marab eadh, gurb amhlaidh a haistríodh an talamh san leis an léas san go ceann téarma fiche blian ar a laghad”, agus
(b) trí na focail seo leanas do chur i ndeireadh míre (d) den fho-alt san agus mar chuid di, sé sin le rá:—
“no gurb amhlaidh a tógadh iad de bhun c aontuithe um an léas san do dheonadh ar thógáil n mbuan-fhoirgintí sin”.
(2) Más rud é, i gcás léasa (dá ngairmtear léas leath-tógála san Acht so) a thuitfidh tar éis dáta an Achta so do rith, go mbeadh sé, ar thuitim dó, ina léas tógála mar a mínítear san i bhfo-alt (1) (arna leasú leis an bhfo-alt san roimhe seo den alt so) d'alt 46 den Phríomh-Acht mara mbeadh ní no an dá ní aca so leanas, sé sin le rá, d'ainneoin buan-fhoirgintí do bheith (i gceachtar cás), le linn na tuitime sin, ar an talamh do haistríodh leis an léas san, ná beidh an chuid den talamh ná beidh fé na foirgintí sin ag dul ar fad leis na foirgintí sin no go mbeidh cuid de na foirgintí sin (ach ná beid uile) ina bhfoirgintí nár thóg an léasaidhe fén léas leath-tógála ná nár tógadh de bhun có-aontuithe um an léas san do dheonadh ar iad de thógáil, beidh feidhm agus éifeacht ag na forálacha so leanas mar leasú ar an alt san 46, sé sin le rá:—
(a) is tuigthe chun crícheanna Coda V den Phríomh-Acht go bhfuil an léas leath-tógála san ar thuitim dó agus go raibh sé o dháta an Achta so do rith no ar feadh na seacht mblian díreach roimh é thuitim (pé tréimhse is giorra) ina dhá léas ar leithligh, ceann aca ina léas (dá ngairmtear an léas lán-tógála san Acht so) ar an gcuid sin, den talamh do haistríodh leis an léas leathtógála, a bheidh fé bhuan-fhoirgintí do thóg an duine do bhí, ar a dtógáil, i dteideal an leasa bhí ag an léasaidhe fén léas leath-tógála no do tógadh de bhun có-aontuithe um an léas san do dheonadh ar a dtógáil, maraon le hoiread den talamh san agus a bheidh ag dul leis na foirgintí sin, agus an ceann eile ina léas (dá ngairmtear an léas nea-thógála san Acht so) ar an gcuid eile den talamh san, bíodh buan-fhoirgintí ar an gcuid sin no ná bíodh;
(b) chun na gcrícheanna bhaineann le roinnt an léasa leathtógála amhlaidh, is tuigthe an cíos a forcoimeádtar leis do bheith cionroinnte idir an léas lán-tógála agus an léas nea-thógála go rátúil do réir achair an tailimh lena mbainfidh na léasanna san fé seach, agus is tuigthe na cumhnanta ar thaobh an léasaidhe agus na coinníollacha bheidh sa léas leath-tógála do bheith cionroinnte mar an gcéanna chun go mbeidh feidhm aca maidir leis an talamh lena mbainfidh an léas lán-tógála agus leis an talamh lena mbainfidh an léas nea-thógála ar leithligh;
(c) is tuigthe an léas lán-tógála do bheith, ar thuitim don léas leath-tógála, agus go raibh sé, ón am do roinneadh an léas san amhlaidh, ina léas tógála mar a mínítear san i bhfo-alt (1) d'alt 46 den Phríomh-Acht arna leasú leis an Acht so, agus beidh feidhm agus éifeacht ag Cuid V den Acht san maidir leis dá réir sin;
(d) fo-léas, ar chuid den talamh lena mbainfidh léas leathtógála, do bheadh, ar thuitim dó, ina léas dhílse mar a mínítear san i bhfo-alt (2) d'alt 46 den Phríomh-Acht dá mbeadh an léas leath-tógála ina léas tógála mar a mínítear san i bhfo-alt (1) den alt san arna leasú leis an Acht so, is tuigthe é bheith, ar thuitim dó, agus go raibh sé, o dháta an Achta so do rith no o thosach an téarma a haistrítear leis an bhfo-léas san (pé aca is déanaighe), ina léas dhílse mar a mínítear san amhlaidh mar adubhradh, agus beidh feidhm agus éifeacht ag Cuid V den Phríomh-Acht maidir leis dá réir sin, agus chuige sin is tuigthe maidir leis an léas leathtógála gurb é an léas tógála é dar fo-léas an fo-léas san.
(3) Má líomhantar in aon Chúirt léas áirithe do bheith ina léas tógála mar a mínítear san i bhfo-alt (1) (arna leasú leis an alt so) d'alt 46 den Phríomh-Acht toisc gurb amhlaidh do tógadh na buanfhoirgintí luaidhtear sa bhfo-alt san de bhun có-aontuithe um an léas san do dheonadh ar thógáil na bhfoirgintí sin, ach ná beidh fianaise ráite ar an gcó-aontú san ar fáil, beidh feidhm agus éifeacht ag na forálacha so leanas, sé sin le rá:—
(a) má cuirtear ina luighe ar an gCúirt gurb é thóg na foirgintí sin ná an duine dar deonadh an léas san ina dhiaidh sin, glacfar ina dheimhin go ndearnadh an có-aontú san iarbhfír agus gur dá bhun do tógadh na foirgintí sin;
(b) in aon chás ná bainfidh an mhír sin roimhe seo den fho-alt so leis, is dleathach don Chuirt, más cuibhe léi é ar éisteacht le pé fianaise bheidh ar fáil agus a bhéarfar ar áird, a ghlacadh ina dheimhin go ndearnadh an có-aontú san iarbhfír agus gur dá bhun do tógadh, na foirgintí sin.
Léasaithe fé léasanna tuitithe do chaomhaint.
3.—(1) Más rud é, i gcás léasa (dá ngairmtear an léas tuitithe sa bhfo-alt so) do thuit tar éis dáta an Phríomh-Achta do rith agus roimh dháta an Achta so do rith, ná raibh sé ar thuitim dó ina léas tógála mar a mínítear san i bhfo-alt (1) d'alt 46 den Phríomh-Acht ach go mbeadh sé, dá mba tar éis dáta an Achta so do rith do thuitfeadh, ina léas tógála mar a mínítear san sa bhfo-alt san (1) arna leasú leis an Acht so no ina léas leath-tógála do réir bhrí an ailt deiridh sin roimhe seo, beidh feidhm agus éifeacht ag pé cuid de na forálacha san aca so leanas a bhainfidh leis an gcás, sé sin le rá:—
(a) más rud é—
(i) go mbeadh an léas tuitithe ina léas tógála nar a mínítear san i bhfo-alt (1) den alt san 46 arna leasú leis an Acht so dá mba tar éis dáta an Achta so do rith do thuitfeadh, agus
(ii) go bhfuil an duine ba léasaidhe fén léas tuitithe i seilbh, ar dháta an Achta so do rith, an tailimh no aon choda den talamh lenar bhain an léas tuitithe, agus
(iii) i gcás léas frithdhílse ar an talamh san no ar an gcuid de atá ina sheilbh amhlaidh (do réir mar atá) do dheonadh (fé Chuid V den Phríomh-Acht) don léasaidhe sin, ná déanfadh san dochar ná deifir d'aon cheart do fuair aon duine, seachas an léasaidhe sin agus an duine do dhlighfeadh an léas frithdhílse sin do dheonadh, roimh an 1adh lá de Mhárta, 1943,
ansan agus sa chás san beidh ag an léasaidhe sin, ar feadh sé mí tar éis dáta an Achta so do rith, na cirt chéanna, maidir le léas frithdhílse ar an talamh san no ar an gcuid sin de (do réir mar atá) d'fháil (fén gCuid sin V), do bheadh aige ar feadh na seacht mblian díreach roimh thuitim an léasa thuitithe dá mbeadh an tAcht so i bhfeidhm an tráth san;
(b) más rud é—
(i) go mbeadh an léas tuitithe ina léas leath-tógála do réir bhrí an ailt deiridh sin roimhe seo dá mba tar éis dáta an Achta so do rith do thuitfeadh, agus
(ii) go bhfuil an duine ba léasaidhe fén léas tuitithe i seilbh, ar dháta an Achta so do rith, iomláine no coda éigin d'iomláine pé méid (dá ngairmtear san alt so an talamh fé fhoirgintí) den talamh do haistríodh leis an léas tuitithe lena mbainfeadh an léas lán-tógála a thiocfadh ar roinnt do dhéanamh (fén alt deiridh sin roimhe seo) ar an léas tuitithe dá mba tar éis dáta an Achta so do rith do thuitfeadh an léas san, agus
(iii) i gcás léas frithdhílse ar an talamh fé fhoirgintí no ar an gcuid de atá ina sheilbh (do réir mar atá) do dheonadh (fé Chuid V den Phríomh-Acht) don léasaidhe sin, ná déanfadh san dochar ná deifir d'aon cheart do fuair aon duine, seachas an léasaidhe sin agus an duine do dhlighfeadh an léas frithdhílse sin do dheonadh, roimh an 1adh lá de Mhárta, 1943,
ansan agus sa chás san beidh ag an léasaidhe sin, ar feadh sé mí tar éis dáta an Achta so do rith, na cirt chéanna, maidir le léas frithdhílse ar an talamh fé fhoirgintí no ar an gcuid sin de (do réir mar atá) d'fháil (fén gCuid sin V), do bheadh aige ar feadh na seacht mblian díreach roimh thuitim an léasa thuitithe dá mbeadh an tAcht so i bhfeidhm an tráth san;
(c) más rud é—
(i) go bhfuil an duine ba léasaidhe (dá ngairmtear foléasaidhe sa bhfo-alt so) fé léas is fo-leas (meánach no nea-meánach) fén léas tuitithe i seilbh, ar dháta an Achta so do rith, an tailimh no coda den talamh do haistríodh leis an léas tuitithe (i gcás ina mbeadh an léas tuitithe ina léas tógála dá mbeadh an tAcht so i bhfeidhm le linn a thuitithe) no an tailimh fé fhoirgintí no coda den talamh san (i gcás ina mbeadh an léas tuitithe ina léas leath-tógála dá mbeadh an tAcht so i bhfeidhm le linn a thuitithe), agus
(ii) go mbeadh an fo-léas san ar thuitim dó (dá mbeadh an tAcht so i bhfeidhm an tráth san) ina léas dílse mar a mínítear san i bhfo-alt (2) d'alt 46 den Phríomh-Acht, agus
(iii) i gcás léas frithdhílse ar an talamh atá ina sheilbh amhlaidh do dheonadh don fho-léasaidhe sin, ná déanfadh san dochar ná deifir d'aon cheart do fuair aon duine, seachas an fo-léasaidhe sin-agus an duine do dhlighfeadh an léas frithdhílse sin do dheonadh, roimh an 1adh lá de Mhárta, 1943,
ansan agus sa chás san beidh ag an bhfo-léasaidhe sin, ar feadh sé mí tar éis dáta an Achta so do rith, na cirt chéanna, maidir le léas frithdhílse ar an talamh san atá ina sheilbh amhlaidh d'fháil (fén gCuid sin V), do bheadh aige ar feadh na seacht mblian díreach roimh thuitim an fho-léasa san dá mbeadh an tAcht so i bhfeidhm an tráth san;
(d) i gcás lena mbaineann aon mhír aca san roimhe seo den fho-alt so, má ghlac an léasaidhe no an fo-léasaidhe lena mbaineann an mhír sin, no má chó-aontuigh go nglacfadh, óna thiarna tighe no o thiarna tighe uachtarach léas no cur-ar-cíos eile (seachas léas frithdhílse nach neamh-fhábhraighe a théarmaí don léasaidhe no don fho-léasaidhe sin (pé aca é) ná na téarmaí d'fhéadfaidh an Chúirt a cheapadh fé fho-alt (1) d'alt 48 den Phríomh-Acht) ar an talamh atá ina sheilbh mar a luaidhtear sa mhír sin, ní thiocfaidh cosc ná dochar de sin maidir leis an léasaidhe no an fo-léasaidhe (pé aca é) d'fháil léasa fhrithdhílse ar an talamh san fé Chuid V den Phríomh-Acht de bhuadh na míre sin, agus, ar fháil an léasa fhrithdhílse sin don léasaidhe no don fho-léasaidhe sin, ní bheidh brí ná éifeacht feasta ag an léas no an cur-ar-cíos san no ag an gcó-aontú uime (pé aca é) do ghlac sé óna thiarna tighe no óna thiarna tighe uachtarach, no do rinne sé leis, ach beidh san gan dochar do bhailíocht éinní do rinneadh roimhe sin de bhun cumhnanta no coinníll sa léas no sa chur ar-cíos no sa chó-aontú san.
(2) Má rinneadh, tar éis dáta an Phríomh-Achta do rith agus roimh dháta an Achta so do rith, léas (dá ngairmtear an léas foirceannta sa bhfo-alt so) d'fhoirceannadh (roimh thuitim dó le himeacht aimsire) trí dhí-shealbhú mar gheall ar neamh-íoc-cíosa no briseadh cumhnanta no eile no tríd an léasóir d'fheidhmiú comhachta ath-iontrála mar gheall ar bhriseadh cumhnanta no coinníll a bhí sa léas foirceannta, agus ná raibh an léas foirceannta, ar dháta a fhoirceannta, ina léas tógála mar a mínítear san i bhfo-alt (1) d'alt 46 den Phríomh-Acht ach go mbeadh sé, dá mbeadh an tAcht so i bhfeidhm ar an dáta san, ina léas tógála mar a mínítear san sa bhfo-alt san (1) arna leasú leis an Acht so no ina léas leath-tógála do réir bhrí an ailt deiridh sin roimhe seo, beidh feidhm agus éifeacht ag na forálacha so leanas, sé sin le rá:—
(a) duine do bhí, ar fhoirceannadh an léasa fhoirceannta, i seilbh an tailimh no aon choda den talamh lenar bhain an léas foirceannta agus do bhí ina sheilbh amhlaidh fé fho-léas (meánach no nea-meánach) fén léas foirceannta, do bheadh ina léas dílse (mar a mínítear san i bhfo-alt (2) d'alt 46 den Phríomh-Acht) dá mbeadh an tAcht so i bhfeidhm an tráth san, is tuigthe i dtaobh an duine sin, má bhíonn sé i seilbh an tailimh sin no na coda san de (pé aca é) ar dháta an Achta so do rith, go bhfuil agus go raibh sé riamh i seilbh amhlaidh fé léas dílse agus beidh aige agus is tuigthe go raibh riamh aige, maidir leis an talamh san no leis an gcuid sin de (pé aca é), na cirt agus na príbhléidí agus na caomhanta uile bheirtear do léasaithe fé léasanna dílse le Cuid V den Phríomh-Acht;
(b) má thárla tar éis foirceannadh an léasa fhoirceannta gur ghlac duine lena mbaineann an mhír sin roimhe seo den alt so no gur chó-aontuigh go nglacfadh, ón tiarna tighe d'fhoirceann an léas foirceannta, léas no cur-ar-cíos eile ar an talamh a bhí ina sheilbh amhlaidh mar a luaidhtear sa mhír sin, tiocfaidh an léas no an cur-ar-cíos san no an có-aontú uime (pé aca é) chun bheith gan brí gan éifeacht ar dháta an Achta so do rith, ach beidh san gan dochar do bhailíocht éinní do rinneadh roimhe sin de bhun cumhnanta sa léas no sa chur-ar-cíos no sa chó-aontú san.
Gearr-theideal agus có-luadh.
4.—(1) Féadfar an tAcht um Thiarnaí Tighe agus Tionóntaithe (Leasú), 1943, do ghairm den Acht so.
(2) Féadfar na hAchtanna um Thiarnaí Tighe agus Tionóntaithe (Leasú), 1931 agus 1943, do ghairm den Phríomh-Acht agus den Acht so le chéile.