Uimhir 24 de 1927.
ACHT CÁIRDE TALMHAÍOCHTA, 1927.
[28adh Bealtaine, 1927.]
CUID I.
Roimh-Ra.
Gearr-theideal.
1.—Féadfar an tAcht Cáirde Talmhaíochta, 1927, do ghairm den Acht so.
Mínithe i gcoitinne.
2.—San Acht so—
cialluíonn an focal “an tAire” an tAire Airgid;
cialluíonn an focal “an Chorparáid” Corparáid an Cháirde Thalmhaíochta, Teoranta, atá le bunú agus le clárú do réir an Achta so;
cialluíonn an focal “na Stiúrthóirí” Stiúrthóirí na Corparáide;
foluíonn an focal “talmhaíocht” síolrú, beathú no cimeád ainmhithe d'aon tsaghas (ar a n-áirítear éanlaithe agus feathaidí), déiríocht, agus ainmhithe do chur ar féarach, agus déanfar focail atá gaolmhar leis do léiriú dá réir sin;
cialluíonn an focal “feirmeoir” duine, no beirt no níos mó daoine le chéile no i bpáirtíocht, ag gabháil do shaghas éigin talmhaíochta ar thalamh mar ghnó chun proifite;
cialluíonn an focal “feirm” an talamh ar a ndineann an feirmeoir 'n-a n-úsáidtear an focal ina thaobh a chuid ghnótha mar fheirmeoir;
cialluíonn agus foluíonn an focal “morgáiste” aon instruimid le n-a gcuirtar talamh fé mhuirear no fé fhiachas íoctha airgid no le n-a ndintar urrús ar íoc airgid de;
cialluíonn an focal “céad-mhorgáiste” morgáiste ná baineann ach le talamh ná fuil fé aon mhuirear ná ualach 'na bhfuil tosach aige ar an morgáiste sin ach amháin blianachtaí talamhcheannaigh ionstadtha fé sna hAchtanna Talamh-cheannaigh, cíos-mhuirearacha in ionad deachaithe, no muirearacha do bunuíodh fé sna Landed Property Improvement (Ireland) Acts, fé sna Drainage and Improvement of Land (Ireland) Acts, 1863 to 1892, no fé sna hAchtanna chun Dréineáil do Choinneáil Suas, 1866 agus 1924.
CUID II.
Corparaid an Chairde Thalmhaiochta.
Bunú agus clárú na Corparáide.
3.—Díreach tar éis rithte an Achta so déanfidh an tAire gach ní is dó leis is gá no is maith chun a chur fé ndeár cuideachta theoranta (dá ngairmtear an Chorparáid san Acht so) a bheidh do réir na gcoiníoll atá leagtha síos san Acht so do bhunú agus do chlárú fé sna hAchtanna Cuideachtan, 1908 go 1924, ar dháta nách déanaí ná an 30adh lá de Mheán Fhomhair, 1927, chun na feidhmeanna a luaidhtear san Acht so do dhéanamh.
Ainm agus caipital na Corparáide.
4.—(1) Isé ainm a bheidh ar an gCorparáid ná “Corparáid an Cháirde Thalmhaíochta, Teoranta.”
(2) Isé caipital a bheidh ag an gCorparáid ná £500,000 (cúig céad míle punt) a bheidh roinnte ina chúig céad míle scair de phunt an ceann agus beidh cúig scillinge dhe sin iníoctha ar iarraidh na scaire agus beidh cúig scillinge eile dhe iníoctha ar dháta nách luatha ná fiche lá ná nách déanaí ná dachad lá tar éis an leith-roinneacháin, agus beidh an chuid eile dhe iníoctha fé mar a ghlaodhfidh agus nuair a ghlaodhfidh na Stiúrthóirí air ar fhógra nách lú ná deich lá fichead.
(3) Féadfidh iontaobhaí, mara dtoirmeascthear é go soiléir leis an instruimid (más ann di) le n-ar bunuíodh an t-iontaobhas, aon chistí iontaobhais a bheidh ar láimh aige do shúncáil, pe'ca ar staid shúncála dhóibh le linn na huaire no nách ea, in aon scaireanna de chuid na Corparáide a bheidh, le linn na súncála, lán-íoctha maidir le caipital.
Caipital na Corparáide do cheannach.
5.—(1) Tairgfar dhá chéad míle scair de chuid na Corparáide in éineacht chun a gceannuithe ag bainc a dhineann gnó, i bpáirt no go hiomlán, i Saorstát Éireann agus ag na bainc sin amháin agus chó luath agus is féidir é tar éis deire na haimsire a ceapfar le haontú an Aire i gcóir an cheannuithe sin déanfar an trí chéad míle scair eile de chuid na Corparáide agus pé méid, má bhíonn aon cheann, den dá chéad míle scair sin ná beidh ceannuithe ag na bainc sin do thairisgint in éineacht chun a gceannuithe ag daoine den phuiblíocht i gcoitinne.
(2) Na scaireanna de chuid na Corparáide a tairgfar chun a gceannuithe ag an bpuiblíocht i gcoitinne agus ná ceannófar amhlaidh déanfidh an tAire, tar éis deire na haimsire a ceapfar le haontú an Aire i gcóir an cheannuithe sin, iad do cheannach.
Fiachas an Stáit i gcaipital na Corparáide.
6.—(1) Má théigheann an Chorparáid fé ghlana-suas gnótha (pe'ca dá deoin no dá hainneoin é) agus go gcríochnófar a gnó agus, ar an gcríochnú gnótha san, go bhfuighfar nách leor a sócmhainní chun suim iomlán a caipitail íoctha d'íoc le baill na Corparáide, soláthróidh an tAire agus íocfa sé leis an socrathóir sa chríochnú ghnótha san pé suim is leor, i dteanta na sócmhainní de chuid na Corparáide a bheidh ar fáil chuige sin, chun suim iomlán chaipitail íoctha na Corparáide d'íoc.
(2) Gach airgead a íocfidh an tAire fén alt so leis an socrathóir déanfidh an socrathóir sin (pe'ca is leor sócmhainní na Corparáide chun a fiach-éilitheoirí d'íoc in iomlán no nách leor) é do chur chun no mar chabhair chun suim iomlán chaipital íoctha na Corparáide d'íoc le baill na Corparáide.
Fiachas an Stáit i ndividenda ar chaipital na Corparáide.
7.—(1) Iocfidh an Chorparáid le n-a baill dividenda do réir an ráta shocruithe de 5 per cent. per annum ar an méid dá caipital a bheidh íoctha de thurus na huaire agus is go leath-bhliantúil, ar pé dátaí a cheapfidh na Stiúrthóirí chuige sin le haontú an Aire, a íocfidh an Chorparáid na dividenda san.
(2) Más rud é, aon lá dá gceapfar fén alt so chun íoctha dividenda leath-bhliantúla, ná beidh aon airgead no ná beidh a dóthin airgid ar fáil ag an gCorparáid chun an dividendum is iníoctha amhlaidh an lá san d'íoc, deimhneoidh an Chorparáid láithreach don Aire cadé an tsuim is gá, i dteanta an airgid (más ann do) a bheidh ar fáil amhlaidh, chun an dividendum san d'íoc, agus, ar fháil an deimhnithe sin do, roimh-íocfidh an tAire leis an gCorparáid an tsuim do dheimhnigh an Chorparáid amhlaidh agus déanfidh na Stiúrthóirí láithreach an t-airgead a roimh-íocfar amhlaidh do chur chun no mar chabhair chun an dividendum san d'íoc.
(3) Gach airgead a roimh-íocfidh an tAire leis an gCorparáid fén alt so beidh sé ionaisíoctha ag an gCorparáid leis an Aire, ar a iarraidh sin do, maraon le hús o dháta an roimh-íoctha do réir pé ráta a shocróidh an tAire agus (lasmuich de chríochnú gnótha na Corparáide) ní bheidh sé ionaisíoctha amhlaidh ach as airgead a bheidh ina phroifit mar a déanfar amach í do réir treoracha ón Aire agus i gcríochnú gnótha na Corparáide is tar éis fiach-éilitheoirí na Corparáide do bheith íoctha in iomlán a bheidh sé ionaisíoctha amhlaidh.
Memorandum Comhlachais na Corparáide.
8.—(1) Is i pé fuirm a bheidh do réir forálacha an Achta so agus le n-a n-aontóidh an tAire agus an tAire Tailte agus Talmhaíochta a bheidh Memorandum Comhlachais na Corparáide.
(2) D'ainneoin éinní atá sna hAchtanna Cuideachtan, 1908 go 1924, aon atharú i Memorandum Comhlachais na Corparáide a déanfar gan aontú d'fháil roimh ré ón Aire agus ón Aire Tailte agus Talmhaíochta no a bheidh buiniscionn le haon cheann d'fhorálacha an Achta so, ní bheidh sé dleathach ná éifeachtúil.
Cuspóirí na Corparáide.
9.—(1) Luadhfar cuspóirí na Corparáide ina Memorandum Comhlachais i slí is gurb iad a bheidh ina bprímh-fheidhmeanna don Chorparáid ná airgead do thabhairt ar iasacht no do roimh-íoc (fé réir na sriantachtaí a forchuirtar leis an Acht so) ar pé urrús is dó leis na Stiúrthóirí, fé réir forálacha an Achta so, a bheith ceart, billí malairte, nótaí geallúna agus instruimidí ionmhalairtithe eile do lascainiú agus do cheannach (fé réir na sriantachtaí a forchuirtar leis an Acht so), taiscí airgid do ghlaca (fé réir forálacha an Achta so), taiscí urrús do ghlaca chun iad do chimeád sábhálta agus do bhainistí agus, sa mhéid go mbeidh sé dleathach, iontaobhaisí maidir le hurrúis den tsórt san d'fheidhmiú.
(2) Ní dhéanfidh éinní san alt so cosc ná srian do chur le gach cuspóir agus comhacht a bheidh riachtanach do réir réasúin no ceart chun na prímh-fheidhmeanna roimhráite d'fheidhmiú go cuibhe, no a bhainfidh no a chabhróidh leis an bhfeidhmiú san, agus ná beidh buiniscionn leis an Acht so do chur imeasc cuspóirí na Corparáide mar a bheid luaidhte ina Memorandum Comhlachais.
Airtiogail Chomhlachais na Corparáide.
10.—(1) Is i pé fuirm a bheidh do réir forálacha an Achta so agus le n-a n-aontóidh an tAire agus an tAire Tailte agus Talmhaíochta a bheidh Airtiogail Chomhlachais na Corparáide.
(2) D'ainneoin éinní atá sna hAchtanna Cuideachtan, 1908 go 1924, aon atharú in Airtiogail Chomhlachais na Corparáide no aon chur leo a déanfar gan aontú d'fháil roimh ré ón Aire agus ón Aire Tailte agus Talmhaíochta no a bheidh buiniscionn le haon fhoráil den Acht so, ní bheidh sé dleathach ná éifeachtúil.
Stiúrthóirí na Corparáide.
11.—Forálfar le hAirtiogail Chomhlachais na Corparáide—
(i) gurb é líon na stiúrthóirí (agus an Cathaoirleach d'áireamh) ná seachtar, agus gurb iad na scaireánaigh a thoghfidh ceathrar acu san fé réir na ngnáthfhorálacha i dtaobh daoine do chó-thogha chun fothfholúntaisí agus gurb é an tAire a ainmneoidh triúr acu o am go ham fé mar is gá é;
(ii) gurb é an tAire a ainmneoidh Cathaoirleach na stiúrthóirí o am go ham, as an triúr stiúrthóirí a bheidh ainmnithe aige, faid a bheidh an tAire i seilbh níos mó ná dhá chéad míle scair de chuid na Corparáide,
Teoranta leis an gCorparáid do thabhairt airgid ar iasacht.
12.—(1) Déanfar memorandum agus airtiogail chomhlachais na Corparáide do dhreachtú agus d'fhocalú i slí go mbeidh teideal agus údarás ag an gCorparáid iasacht no roimh-íoc airgid do thabhairt do sna daoine agus chun na gcrícheanna a luaidhtear anso ina dhiaidh seo, agus dóibh sin agus chúcha san amháin, sé sin le rá:—
(a) d'aon fheirmeoir chun foirgintí do thógáil ar a fheirm, no chun buan-fheabhsuithe do dhéanamh ar a fheirm do raghadh chun torthúlacht a fheirme do mhéadú no chun a méadú san do chur in usacht no chun cabhruithe leis, no chun eallach stuic, meaisínteacht no úirlisí talmhaíochta, leasuithe, abhair bheathúcháin, síolta, no riachtanaisí eile i saothrú no i margáil tora thalmhaíochta do cheannach;
(b) d'aon chomhar-chumann (fé réir na dteoranta a luaidhtear anso ina dhiaidh seo) chun a ghnó do bhunú, do chimeád ar siúl, no do leathnú;
(c) d'éinne atá ag gabháil no ar aigne bheith ag gabháil do ghnó gur chun seirbhíse d'fheirmeoirí no do lucht feirmeoireachta is mó atá sé ceaptha chun an gnó san do bhunú, do chimeád ar siúl, no do leathnú;
(d) d'éinne (seachas comhar-chumann) chun talamh do cheannach chun crícheanna talmhaíochta, talamh a bhí, díreach sarar ceannuíodh é, ina chuid d'urrús do bhí ag an gCorparáid o dhíoltóir an tailimh sin;
(e) d'éinne (seachas comhar-chumann) chun iasacht d'íoc do céad-tugadh do (pe'ca roimh rith an Achta so é no dá éis sin) ar fad no nách mór ar fad chun críche chun a bhféadfadh an Chorparáid iasacht do thabhairt do fén alt so;
(f) d'éinne (seachas comhar-chumann) chun iasacht d'íoc do céad-tugadh do roimh rith an Achta so ar fad no nách mór ar fad chun talamh do cheannach chun crícheanna talmhaíochta;
(g) d'aon chomhar-chumann (eadhon, comhar-chumann dá bhféadfadh an Chorparáid iasacht do thabhairt fén alt so) chun iasacht d'íoc do tugadh don chumann san (pe'ca roimh rith an Achta so é no dá éis sin) ar fad no nách mór ar fad chun críche chun a bhféadfadh an Chorparáid iasacht do thabhairt don chumann san fén alt so.
(2) Déanfar fós memorandum agus airtiogail chomhlachais na Corparáide do dhreachtú agus d'fhocalú i slí go bhféadfidh an tAire agus an tAire Tailte agus Talmhaíochta o am go ham, más rogha leo araon é, tré orduithe a dhéanfid araon le chéile atharú do dhéanamh (pe'ca tré leathnú, tré shriana, no ar aon tslí eile é), maidir leis na daoine gur dóibh agus leis na crícheanna gur chúcha a bheidh teideal agus údarás ag an gCorparáid iasacht no roimh-íoc airgid do thabhairt mar a bheidh luaidhte sa mhemorandum agus sna hairtiogail sin do réir an ailt seo, ach san i slí ná déanfar, le haon ordú den tsórt san, leathnú maidir leis na daoine agus leis na crícheanna san i dtreo go mbeidh ar a measc—
(a) éinne ná fuil ag gabháil no ar tí bheith ag gabháil do thalmhaíocht no do ghnó a bhaineann le talmhaíocht no gur do dhaoine bheadh ag gabháil do thalmhaíocht is mó a raghadh sé chun tairbhe, díreach no neadhíreach, no
(b) éinne go dtoirmiscthear go soiléir leis an alt so ar an gCorparáid iasacht no roimh-íoc do thabhairt do, no
(c) aon chríoch ná baineann, díreach no nea-dhíreach, le talmhaíocht.
Gach ordú a dhéanfidh an tAire agus an tAire Tailte agus Talmhaíochta fen bhfo-alt so leagfar é fé bhráid gach Tighe den Oireachtas chó luath agus is féidir é tar éis a dhéanta agus mara ndinidh aon Tigh den Oireachtas, laistigh de lá is fiche tar éis an chéad lá a shuidhfidh an Tigh sin tar éis leaga an orduithe sin fé n-a bhráid, rún do rith ag cur an orduithe sin ar nea-mbrí tiocfidh an t-ordú san i ngníomh i gceann lá is fiche o pé lá acu so a leanas is déanaí, sé sin le rá, an chéad lá a shuidhfidh Dáil Éireann tar éis leaga an orduithe sin fé n-a bráid no an chéad lá a shuidhfidh Seanad Éireann tar éis leaga an orduithe sin fé n-a bhráid.
(3) Ní thabharfidh an Chorparáid aon iasacht ná aon roimh-íoc airgid—
(a) d'aon chomhar-chumann ná beidh ar a chuspóirí ceann amháin ar a laighead de sna cuspóirí seo a leanas, sé sin le rá, cáirde talmhaíochta do thabhairt uaidh, no tora talmhaíochta do shaothrú no do mhargáil, no meaisínteacht no úirlisí talmhaíochta no leasuithe, abhair bheathúcháin, síolta, no riachtanaisí eile i saothrú no i margáil tora thalmhaíochta do dhíol, no comhacht agus solus do dhéanamh agus do thabhairt, no a dtabhairt amháin, agus san nách mór ar fad d'fheirmeoirí, ná
(b) d'aon chomhar-chumann go mbeidh ar siúl aige mar ghnó, nuair a bheidh an iasacht no an roimh-íoc á thabhairt do, aon earraí do mhiondíol ná saothruíonn an cumann san ná a bhaill ná nách riachtanaisí i saothrú ná i margáil tora thalmhaíochta, ná
(c) do chathaoirleach na Corparáide ná d'aon stiúrthóir uirthi.
(4) Faid a bheidh aon chuid d'iasacht no de roimh-íoc a thug an Chorparáid do chomhar-chumann amuich ag an gCorparáid, ní dhéanfidh an cumann san congnamh airgid do thabhairt ná leanúint d'é do thabhairt d'aon chomhar-chumann no cuideachta 'na mbeidh ar siúl aige no a bheidh i mbun aon earraí do mhiondíol ná saothruíonn an comhar-chumann san ná a bhaill ná an chuideachta san ná nách riachtanaisí i saothrú ná i margáil tora thalmhaíochta agus ní bheidh ar siúl aige féin ná ní ragha sé i mbun aon ghnótha den tsórt san, agus má sháruíonn aon chumann den tsórt san forálacha an fho-ailt seo tiocfidh láithreach chun bheith dlite uaidh don Chorparáid agus iníoctha aige léi (d'ainneoin aon chó-aontú contrárdha dho san) iomlán na hiasachta no an roimh-íoca do thug an Chorporáid do amhlaidh.
(5) Más rud é, maidir leis na hearraí a dhíolann comharchumann, gur earraí do shaothruigh an cumann san no a bhaill a bhfurmhór, féadfar, chun crícheanna an ailt seo, aon earraí den tsórt chéanna ná díolann an cumann san ach foth-uair d'áireamh mar earraí a saothruítear amhlaidh bíodh is gur saothruíodh iad ag, agus gur cheannuigh an cumann iad o, daoine eile.
(6) Ní lascaineoidh ná ní cheannóidh an Chorparáid aon nóta geallúna, bille malairte, ná instruimid ionmhalairtithe eile do dhin duine go dtoirmiscthear ar an gCorparáid go soiléir leis an alt so iasacht no roimh-íoc airgid do thabhairt do, no do dineadh chun aon chríche eile seachas airgead d'fháil don té do dhin é no d'éinne eile le cur chun críche chun a bhféadfadh an Chorparáid go dleathach iasacht no roimh-íoc do thabhairt don té sin no don éinne eile sin ach ní bhainfidh an fo-alt so ná ní chuirfe sé cosc le hairgead do shúncáil i gceannach billí, nótaí no instruimidí ionmhalairtithe eile do dhin an tAire Airgid no an Cisteán Briotáineach.
(7) Ní léireofar tagairtí san alt so d'iasacht no do roimh-íoc airgid do thabhairt mar nithe a fholuíonn airgead do shúncáil i gceannach stocanna, scaireanna, bannaí no debentiúirí a luadhfar ar an mBúrsa i mBaile Atha Cliath no ar an mBúrsa i Lundain no stocanna, scaireanna, bannaí, no debentiúirí do cheannach a beifear ar aigne a luadh amhlaidh.
Teoranta leis an gCorparáid do ghlaca taiscí.
13.—Déanfar Memorandum agus Airtiogail Chomhlachais na Corparáide do dhreachtú agus d'fhocalú i slí—
(a) ná beidh an Chorparáid i dteideal taiscí airgid ná taiscí urrús do ghlaca le n-a gcimeád sábhálta agus le n-a mbainisti o aon daoine seachas comhar-chumainn, agus
(b) ná beidh an Chorparáid i dteideal taiscí airgid do ghlaca is ionaisíoctha ar fhógra is lú ná deich lá fichead no ar a n-éileamh no in aghaidh seiceanna.
Féadfidh an Chorparáid debentiúirí do thabhairt amach.
14.—Déanfar Memorandum agus Airtiogail Chomhlachais na Corparáide do dhreachtú i slí go n-údaróid don Chorparáid iasacht airgid d'fháil ar urrús debentiúirí no stuic dhebentiúra a thabharfa sí amach do réir ghnáth-chleachta chuideachtana teoranta ach fé réir ná teorann ná raghaidh an méid a bheidh gan bheith aisíoctha ag an gCorparáid aon uair ar urrús na ndebentiúirí no an stuic dhebentiúra san thar an méid a bheidh i gcaipital lán-íoctha na Corparáide an uair sin.
Féadfidh an Chorparáid Deimhnithe Muirir do thabhairt amach.
15.—(1) Déanfar Memorandum agus Airtiogail Chomhlachais na Corparáide do dhreachtú i slí go n-údaróid don Chorparáid iasacht airgid d'fháil ar urrús deimhnithe muirir a thabharfa sí amach agus beidh ionta, maidir le deimhnithe den tsórt san do thabhairt amach, na forálacha atá curtha síos sa Sceideal a ghabhann leis an Acht so no forálacha sa chéill chéanna agus féadfidh a bheith ionta, leis, pé forálacha eile (ná beidh buiniscionn leis na forálacha san atá curtha síos sa Sceideal san) maidir le deimhnithe den tsórt san do thabhairt amach a measfar a bheith riachtanach no ceart.
(2) Pé uair a chuirfidh an Chorparáid roimpi sraith de dheimhnithe muirir do thabhairt amach agus a bheidh an tAire sásta, de bharr pé fiosrú, iniúcha cuntais, agus scrúdú is dó leis is ceart do dhéanamh, gur cólíonadh go cuibhe gach coiníoll bá ghá a chólíona roimh thabhairt amach na sraithe sin de dheimhnithe, féadfidh an tAire, fé réir na dteoranta a luaidhtear anso ina dhiaidh seo, urraíocht do thabhairt, i pé fuirm agus slí is dó leis is ceart, go n-íocfidh an Chorparáid go cuibhe do réir téarmaí na ndeimhnithe sin colann an airgid agus an t-ús uirthi a bheidh urruithe leis na deimhnithe sin.
(3) Ní mó ná milliún punt a bheidh an méid iomlán a gheobhaidh an Chorparáid ar iasacht aon bhliain áirithe ar urrús deimhnithe muirir a bheidh fé urraíocht an Aire fén alt so agus ní mó ná seacht milliúin agus cúig céad míle punt a bheidh an méid iomlán a bheidh gan bheith aisíoctha aon uair áirithe ag an gCorparáid ar urrús deimhnithe muirir a bheidh fé urraíocht an Aire fén alt so.
(4) Bainfidh alt 93 den Companies (Consolidation) Act, 1908, le deimhnithe muirir a thabharfidh an Chorparáid amach fé is dá mba dhebentiúirí na deimhnithe sin agus chun críche na bainte sin, ach ní chun aon chríche eile, tuigfar gur sraith de dhebentiúirí sraith de dheimhnithe muirir.
(5) Féadfidh iontaobhaí, mara dtoirmiscthear é go soiléir leis an instruimid (más ann di) le n-ar bunuíodh an t-iontaobhas, aon chistí iontaobhais a bheidh ar láimh aige do shúncáil, pe'ca ar staid shúncála dhóibh le linn na huaire no nách ea, in aon deimhniú muirir a bheidh fé urraíocht an Aire fén alt so.
Cuntaisí breise do Chlárathóir na gCuideachtan.
16.—(1) I dteanta aon chuntais a ceangaltar, leis na hAchtanna Cuideachtan, 1908 go 1924, ar chuideachtain a chur chun clárathóra na gcuideachtan, tabharfidh an Chorparáid do chlárathóir na gcuideachtan pé cuntaisí eile i pé tráthanna agus i pé fuirm a ordóidh an tAire le hordú.
(2) Bainfidh forálacha fo-alt (5) d'alt 26 den Companies (Consolidation) Act, 1908, leis an gCorparáid do thabhairt faillí i ndéanamh do réir aon orduithe a dhéanfidh an tAire fén alt so fé mar a bhaineann an fo-alt san le cuideachta do thabhairt faillí i ndéanamh do réir an ailt sin 26.
Cuntaisí na Corparáide.
17.—Cimeádfidh an Chorparáid gach cuntas agus breacachán eile, agus san i pé fuirm, a hordófar le rialacháin a dhéanfidh an tAire fén alt so.
Saoirse o dhiúité stampa.
18.—Ní bheidh aon diúité stampa iníoctha ar aon aistriú ar scaireanna de chuid na Corparáide ná ar aon aistriú ar dhebentiúirí, ar stoc dhebentiúra, no ar dheimhnithe muirir a thabharfidh an Chorparáid amach.
Có-orduithe ón Aire Airgid agus ón Aire Tailte agus Talmhaíochta do chlárú.
19.—(1) Gach có-ordú a dhéanfidh an tAire agus an tAire Tailte agus Talmhaíochta fén Acht so maidir leis na daoine gur dóibh agus leis na crícheanna gur chúcha a bheidh teideal agus údarás ag an gCorparáid iasacht no roimh-íoc airgid do thabhairt no maidir leis an saghas no na saghsanna urrús go bhféadfidh an Chorparáid deimhnithe muirir do thabhairt amach ina n-aghaidh, déanfar cóip de do chlóbhuala agus do chur chun clárathóra na gcuideachtan laistigh de chúig lá déag o dháta an orduithe sin do theacht i bhfeidhm agus cuirfidh seisean an chóip sin ar breaca.
(2) Déanfar cóip de gach ordú le n-a mbaineann an fo-alt san roimhe seo agus a bheidh i bhfeidhm de thurus na huaire d'ionchorparú i ngach cóip no do cheangal de gach cóip de mhemorandum agus d'airtiogail chomhlachais na Corparáide a tabharfar amach tar éis dáta an orduithe sin do theacht i bhfeidhm.
Comhachta an Aire maidir le scaireanna bheidh ar seilbh aige.
20.—(1) Féadfidh an tAire na scaireanna de chuid na Corparáide a cheannóidh sé fén Acht so do chimeád chó fada agus is oiriúnach leis é agus féadfa sé, fé mar is oiriúnach agus nuair is oiriúnach leis é, gach scair no aon scair acu san do dhíol, ach ní dhíolfa sé aon scair den tsórt san amhlaidh ar phraghas is lú ná an méid a bheidh íoctha uirthi de thurus na huaire.
(2) Íocfar isteach sa Stát-Chiste tora glan gach díola a dhéanfidh an tAire ar scaireanna de chuid na Corparáide a bheidh ar seilbh aige.
(3) Íocfar isteach sa Stát-Chiste gach dividendum agus airgead eile a gheobhaidh an tAire ar scór scaireanna de chuid na Corparáide a cheannóidh sé agus a bheidh ar seilbh aige.
(4) Féadfidh an tAire, faid a bheidh scaireanna de chuid na Corparáide ar seilbh aige, gach ceann no aon cheann de sna cirt agus de sna comhachta is infheidhmithe o am go ham ag sealbhóir scaireanna den tsórt san d'fheidhmiú agus i gcás ina mbeidh na cirt no na comhachta san infheidhmithe tré atúrnae féadfidh an tAire, más dó leis gur ceart é, na cirt no na comhachta san d'fheidhmiú tré a atúrnae.
Airgead do mhuirearú ar an bPrímh-Chiste.
21.—(1) Is ar an bPrímh-Chiste no ar a thora fáis a bheidh muirear agus íoc gach airgid is gá chun íoc do dhéanamh—
(a) in íocaíochta nách foláir don Aire d'íoc leis an gCorparáid ar scór scaireanna de chuid na Corparáide a cheannóidh sé fén Acht so, no
(b) i suimeanna gur gá don Aire, do réir an Achta so, iad do sholáthar agus d'íoc leis an socrathóir i gcríochnú gnótha na Corparáide, no
(c) i suimeanna gur gá don Aire, do réir an Achta so, iad do roimh-íoc leis an gCorparáid chun no mar chabhair chun dividenda d'íoc le baill den Chorparáid, no
(d) i suimeanna a thiocfidh chun bheith iníoctha fé aon urraíocht a thug an tAire uaidh fén Acht so maidir leis an airgead a hurruíodh le sraith de dheimhnithe muirir a thug an Chorparáid amach.
(2) Chun soláthar do dhéanamh chun suimeanna d'íoc a muirearófar ar an bPrímh-Chiste fén alt so, no chun na suimeanna uile a roimh-íocfar amhlaidh no aon chuid acu d'aisíoc leis an gCiste sin, no chun aon urrúis a tabharfar amach fén alt so d'íoc sa mhéid ná socruítear ar aon tslí eile i gcóir an íoctha sin, féadfidh an tAire airgead d'fháil ar iasacht tré pé urrúis is dó leis is ceart do thabhairt amach, agus íocfar isteach sa Stát-Chiste gach suim a gheobhfar ar iasacht amhlaidh.
(3) Is ar an bPrímh-Chiste no ar a thora fáis a bheidh muirear cholann agus ús gach urrúis a tabharfar amach fén alt so.
(4) Íocfar isteach sa Stát-Chiste gach airgead a gheobhaidh an tAire ón gCorparáid in aisíoc airgid no mar ús ar airgead a roimhíoc sé leis an gCorparáid chun no mar chabhair chun dividenda d'íoc le baill na Corparáide no in aisíoc airgid no mar ús ar airgead a íoc an tAire fé aon urraíocht a thug sé uaidh fén Acht so maidir leis an airgead a hurruíodh le sraith de dheimhnithe muirir a thug an Chorparáid amach.
Ciontaí maidir le hiasachtaí ón gCorparáid.
22.—(1) Einne adéarfidh go toiliúil, pe'ca de bhréithre béil no i scríbhinn é, éinní is eol do a bheith bréagach no mí-threorach, chun iasacht no roimh-íoc airgid d'fháil ón gCorparáid do féin no d'éinne eile no d'aon dream daoine, corparuithe no neachorparuithe, beidh sé ciontach i mí-iompar agus ar a chiontú ann dlighfar fíneáil ná raghaidh thar dhá chéad punt do chur air no, i gcás duine aonair agus más rogha leis an gcúirt é, piantseirbhís ar feadh trí mblian no príosúntacht ar feadh aon téarma nách sia ná dhá bhliain.
(2) Tar éis iasacht no roimh-íoc airgid d'fháil ón gCorparáid do ar na téarmaí go gcuirfe sé an t-airgead san chun críche áirithe, gach éinne go dteipfidh air an t-airgead san do chur chun na críche sin beidh sé ciontach i mí-iompar agus ar a chiontú ann dlighfar fíneáil ná raghaidh thar dhá chéad punt do chur air no, i gcás duine aonair agus más rogha leis an gcúirt é, príosúntacht ar feadh aon téarma nách sia ná bliain.
CUID III.
Morgaisti Airneise.
Mínithe maidir le morgáistí áirnéise.
23.—(1) San Acht so—
cialluíonn an focal “morgáiste áirnéise” instruimid fé shéala a dintar idir feirmeoir ar aon taobh amháin agus an Chorparáid no banc admhuithe ar an taodh eile agus tré n-a ndineann an feirmeoir, mar gheall ar airgead a roimh-íocann an morgáistí leis, a chumhnantú leis an morgáistí go n-aisíocfa sé an t-airgead san maraon le hús, agus tré n-a ndineann sé fós aisíoc an airgid agus an úis sin do chur mar mhuirear, i bhfabhar don mhorgáistí, ar stoc áirithe feirmeoireachta no (mar mhuirear sho-ghluaiste) ar an stoc feirmeoireachta a bheidh ar a fheirm o am go ham no ar stoc áirithe feirmeoireachta agus ar an stoc feirmeoireachta a bheidh ar a fheirm o am go ham le chéile;
cialluíonn an focal “morgáiste áirnéise áirithe” morgáiste áirnéise le n-a gcruthnuítear muirear ar stoc áirithe feirmeoireachta;
an focal “morgáiste áirnéise so-ghluaiste” morgáiste áirnéise le n-a gcruthnuítear muirear so-ghluaiste ar an stoc feirmeoireachta a bheidh ar fheirm o am go ham;
morgáiste áirnéise le n-a gcruthnuítear muirear ar stoc áirithe feirmeoireachta agus muirear so-ghluaiste ar an stoc a bheidh ar fheirm o am go ham tá sé foluithe sa bhfocal “morgáiste áirnéise áirithe” sa mhéid go gcruthnuítear muirear ar stoc áirithe feirmeoireachta leis agus tá sé foluithe sa bhfocal “morgáiste áirnéise so-ghluaiste” sa mhéid go gcruthnuítear an muirear so-ghluaiste sin leis;
cialluíonn agus foluíonn an focal “stoc feirmeoireachta” ainmhithe agus éanlaithe de gach saghas a beathuítear no a cimeádtar chun proifite, gach a bhfachtar o sna hainmhithe agus o sna héanlaithe sin, ainmhithe tarraic de gach saghas, meaisínteacht agus úirlisí talmhaíochta, agus barraí talmhaíochta pe'ca ag fás ar an talamh dóibh no bainte den talamh;
nuair a húsáidtear an focal “morgáisteoir” agus “morgáistí” maidir le morgáiste áirnéise cialluíd fé seach an feirmeoir a dhineann agus an Chorparáid no an banc admhuithe chun a ndintar an morgáiste áirnéise sin;
cialluíonn an focal “banc admhuithe” banc a bheidh de thurus na huaire ceaptha ag an Aire chun bheith ina bhanc admhuithe chun crícheanna na Coda so den Acht so.
(2) Ní bheidh instruimid gearrtha amach o bheith ina morgáiste áirnéise de bhrí gur mar urra no mar urruithe amháin atá duine no daoine (i dteanta an mhorgáisteora agus an mhorgáistí) ina pháirtí no ina bpáirtithe chuige.
(3) Déanfar tagairtí san Acht so do stoc fheirmeoireachta maidir le morgáiste áirnéise do léiriú mar thagairtí do stoc fheirmeoireachta agus don stoc san amháin a bheidh dá chuid féin amuich is amach ag an bhfeirmeoir a dhéanfidh an morgáiste áirnéise sin.
Bainc admhuithe.
24.—Ar iarratas aon bhainc féadfidh an tAire, más oiriúnach leis é, an banc san do cheapa chun bheith ina bhanc admhuithe chun crícheanna na Coda so den Acht so, agus pé uair a dhéanfidh an tAire banc do cheapa amhlaidh chun bheith ina bhanc admhuithe tabharfa sé don Aire Dlí agus Cirt láithreach fógra i dtaobh an cheaptha san.
Cláir de mhorgáistí áirnéise.
25.—(1) Chó luath agus a bheidh sé caothúil tar éis bunú agus clárú na Corparáide cuirfar clár de mhorgáistí áirnéise ar bun i ngach Oifig Chúirte Cuarda agus cimeádfar agus coinneofar ar siúl ansan as san amach é do réir an ailt seo agus do réir na rialachán a déanfar fén alt so.
(2) Fé réir na gcoiníollacha do chólíona a horduítear leis an alt so no a hordófar fé chun morgáiste áirnéise do chlárú féadfar gach morgáiste áirnéise do chlárú, laistigh de sheacht lá agus ní níos sia ná san tar éis a dháta, sa chlár de mhorgáistí áirnéise a bheidh á choinneáil ar siúl fén alt so san Oifig Chúirte Cuarda don líomatáiste ina bhfuil feirm an mhorgáisteora suidhte no, i gcás an fheirm sin do bheith suidhte i dhá líomatáiste no níos mó go mbeidh Oifigí Cúirte Cuarda fé leith ann dóibh, i ngach ceann de sna cláir de mhorgáistí áirnéise a bheidh á gcoinneáil ar siúl fén alt so sna hOifigí Cúirte Cuarda san fé seach.
(3) Féadfidh éinne is páirtí chun morgáiste áirnéise (pe'ca mar mhorgáisteoir, mar mhorgáistí, no mar urra é) no ionadaí dlíthiúil éinne den tsórt san, an morgáiste áirnéise sin do chlárú, laistigh de sheacht lá agus ní níos sia ná san tar éis a dháta, in aon chlár de mhorgáistí áirnéise in ar féidir an morgáiste áirnéise sin do chlárú fén alt so agus féadfidh an morgáistí sin no, le haontú an mhorgáistí i scríbhinn, féadfidh an morgáisteoir no an t-urra san no a ionadaí dlíthiúil an morgáiste áirnéise sin do thógaint as aon chlár den tsórt san aon uair.
(4) Pé uair a bheidh aisíoc iomlán déanta san airgead colna agus san ús a bhí urruithe le morgáiste áirnéise déanfidh an morgáistí láithreach an morgáiste áirnéise sin do thógaint as gach clár de mhorgáistí áirnéise ina mbeidh sé cláruithe fén alt so.
(5) Ní bheidh aon fheidhm ná éifeacht ag aon mhorgáiste áirnéise mara ná go dtí go ndéanfar go cuibhe, do réir an ailt seo agus do réir na rialachán a déanfar fén alt so, é do chlárú sa chlár no i ngach clár (pe'ca aca é) de mhorgáistí áirnéise in ar féidir é chlárú fén alt so agus scuirfidh morgáiste áirnéise a bheidh cláruithe amhlaidh d'aon fheidhm ná éifeacht do bheith aige má scuireann agus nuair a scuirfe sé de bheith cláruithe go cuibhe sa chlár san no i ngach clár den tsórt san (pe'ca aca é).
(6) Ní déanfar a mbeidh in aon chlár de mhorgáistí áirnéise a bheidh á choinneáil ar siúl fén alt so d'fhoillsiú ná do nochta ná ní tabharfar amach aon chóipeanna dhe ná d'aon chuid de d'éinne ach amháin—
(a) go bhféadfidh éinne ar fostú ag an gCorparáid agus údarás cuibhe aige chuige ón gCorparáid i scríbhinn aon chlár den tsórt san no aon chuid de d'iniúcha agus cóipeanna dhéanamh de aon uair; agus
(b) go bhféadfidh éinne ar fostú ag banc admhuithe agus údarás cuibhe aige chuige ón mbanc san i scríbhinn aon chlár den tsórt san no aon chuid de d'iniúcha agus cóipeanna dhéanamh de aon uair; agus
(c) go bhféadfidh fo-shirriam aon uair iniúcha dhéanamh ar an gclár de mhorgáistí áirnéise a bheidh á choinneáil ar siúl in Oifig Chúirte Cuarda don líomatáiste no d'aon chuid den líomatáiste dar fo-shirriam é; agus
(d) go bhféadfidh éinne i seirbhís an Stáit agus údarás cuibhe aige chuige ón Aire no ón Aire Tailte agus Talmhaíochta i scríbhinn aon chlár den tsórt san no aon chuid de d'iniúcha agus cóipeanna dhéanamh de aon uair; agus
(e) go bhféadfidh oifigeach ar fostú in Oifig Chúirte Cuarda agus ag cólíona dualgaisí do chólíonadh an fo-shirriam tráth iniúcha do dhéanamh aon uair ar an gclár de mhorgáistí áirnéise a bheidh á choinneáil ar siúl san Oifig Chúirte Cuarda san; agus
(f) pé uair a ordóidh an Chúirt Uachtarach no aon Bhreitheamh den Ard-Chúirt no den Chúirt Chuarda cóip den chuid d'aon chlár den tsórt san a bhaineann le haon mhorgáiste áirnéise fé leith no le rud adeirtar a bheith ina mhorgáiste áirnéise do sholáthar dóibh no dho, go soláthrófar an chóip sin amhlaidh dá réir sin agus go bhféadfidh an Chúirt no an Breitheamh san an chóip sin no a mbeidh ann do nochta no d'fhoillsiú sa mhéid agus sa tslí sin agus fé sna coiníollacha san is dó leo-san no leis-sean is gá chun ceart do shásamh.
(7) Féadfidh an Ard-Chúirt no an Chúirt Chuarda, no an Chúirt Uachtarach ar athchomharc ón Ard-Chúirt, a chur fé ndeár, aon uair, aon chlár de mhorgáistí áirnéise a bheidh á choinneáil ar siúl fén alt so do cheartú (pe'ca tré atharú, tré chur leis, no tré fhágaint ar lár é) i pé slí is gá chun ceart do shásamh.
(8) Féadfidh an tAire Dlí agus Cirt le hordú rialacháin do dhéanamh i dtaobh gach ní no éinní acu so a leanas, sé sin le rá:—
(a) fuirm na gcláracha agus a mbeidh sna cláracha uile agus fé seach de mhorgáistí áirnéise a bheidh á gcoinneáil ar siúl fén alt so;
(b) na cláracha san do chimeád agus do choinneáil ar siúl go generálta;
(c) modh cláruithe morgáiste áirnéise sna cláracha san agus an fhianaise a bheidh le tabhairt i láthair chun críche an chláruithe sin ar fheidhmiú agus stampáil chuibhe an mhorgáiste áirnéise sin;
(d) le haontú an Aire Airgid, na táillí a héileofar agus a glacfar ar scór morgáistí áirnéise do chlárú sna cláracha san, ar scór morgáistí áirnéise do thógaint as na cláracha san, ar scór iniúcha na gcláracha san agus ar scór éinní eile bhaineann leis na cláracha san;
(e) sicréideacht na gcláracha san do chimeád go generálta agus go háirithe an fhianaise údaráis a thaisbeánfidh daoine bheidh á éileamh na cláracha san d'iniúcha no cóipeanna do dhéanamh díobh.
(9) Sa mhéid go gceadóidh an tAire Airgid é is amach as airgead a sholáthróidh an tOireachtas a híocfar na costaisí a bhainfidh leis an alt so do chur in éifeacht.
Oibriú agus éifeacht morgáiste áirnéise áirithe.
26.—Faid a bheidh morgáiste áirnéise áirithe cláruithe go cuibhe fén Acht so agus a fhanfidh aon airgid gan aisíoc ar scór colna no úis ar a urrús oibreoidh sé agus beidh éifeacht aige—
(a) chun a bhronna mar cheart ar an morgáistí, pé uair a bheidh an t-airgead colna a bheidh urruithe leis an morgáiste áirnéise, no aon chuid den airgead san, no aon íoc úis air, gan íoc ar feadh seacht lá tar éis an lá a ceapadh leis an morgáiste áirnéise chun a íoctha, an stoc feirmeoireachta go léir a bheidh áirithe sa mhorgáiste áirnéise no aon chuid de do ghabháil agus do thógaint as cimeád éinne (seachas duine do cheannaigh é bona fide ar a luach in airgead no i gcó-ionannas airgid gan fógra d'fháil i dtaobh an mhorgáiste áirnéise) agus o aon áit (seachas talamh no áitreabh is leis an gceannathóir sin); agus
(b) chun a chur d'oblagáid ar an morgáistí an stoc feirmeoireachta go léir do ghaibh agus do thóg sé fén morgáiste áirnéise do dhíol chó tapaidh agus a bheidh san caothúil do agus tora an díola san do chur chun no mar chabhair chun an t-airgead colna agus an t-ús atá urruithe leis an morgáiste áirnéise d'íoc agus barrachas (más ann do) an tora san d'íoc leis an morgáisteoir no le n-a ionadaí no le n-a shannaí dlíthiúil; agus
(c) chun a thoirmeasc ar an morgáisteoir aon stoc feirmeoireachta a bheidh áirithe sa mhorgáiste áirnéise do dhíol gan fógra trí lá ar a laighead do thabhairt roimh ré i scríbhinn don mhorgáistí go bhfuil sé chun é dhíol agus chun a thoirmeasc air aon chuid den stoc fheirmeoireachta san do dhíol ar níos lú ná praghas cothrom réasúnta; agus
(d) chun a chur d'oblagáid ar an morgáisteoir pé uair a dhíolfa sé aon chuid den stoc fheirmeoireachta a bheidh áirithe sa mhorgáiste áirnéise, fógra i scríbhinn do thabhairt láithreach don mhorgáistí i dtaobh an díola san maraon le pé mion-innste ar an díol san a éileoidh an morgáistí agus tora an díola san no pé méid de is gá chun íoctha an airgid cholna agus an úis atá gan aisíoc ar urrús an mhorgáiste áirnéise d'íoc leis an morgáistí no neachtar acu an tora san d'úsáid ar pé slí eile d'údaruigh an morgáistí roimh ré; agus
(e) chun a chur i dtuisgint gur dineadh cumhnant ar thaobh an mhorgáisteora, a oighrí, a sheiceadúirí agus a riarthóirí, leis an morgáistí an t-airgead colna agus an t-ús a hurruítear leis an morgáiste d'íoc leis an morgáistí ar na huaire agus sa tslí a ceaptar leis an morgáiste áirnéise; agus
(f) chun a chur d'oblagáid ar an morgáisteoir an stoc feirmeoireachta a bheidh áirithe sa mhorgáiste áirnéise do chimeád sábhálta agus (lasmuich de chás dá n-údaruíonn an morgáiste áirnéise no an morgáistí a mhalairt no in ar gá é i gcóir aon díola dhleathaigh a beifear ar aigne a dhéanamh) gan an stoc feirmeoireachta san d'aistriú óna fheirm.
(2) Má dhineann agus pé uair a dhéanfidh an morgáisteoir sárú (tré ghníomh no tré fhaillí) ar aon fhoráil a bheidh i dtuisgint i morgáiste áirnéise áirithe de bhua an ailt seo (seachas an cumhnant go n-íocfar an t-airgead colna agus an t-ús a hurruítear leis an morgáiste áirnéise sin) tiocfidh iomlán an airgid cholna a hurruítear leis an morgáiste áirnéise sin chun bheith agus beidh sé láithreach iníoctha d'ainneoin éinní ina choinnibh sin sa mhorgáiste áirnéise sin.
Oibriú agus éifeacht morgáistí áirnéise so-ghluaiste.
27.—(1) Faid a bheidh morgáiste áirnéise so-ghluaiste cláruithe go cuibhe fén Acht so agus a fhanfidh aon airgead gan aisíoc ar scór colna no úis ar a urrús, agus ná beidh sé tagtha chun bheith do-ghluaiste mar a foráltar anso ina dhiaidh seo, oibreoidh sé agus beidh éifeacht aige—
(a) chun muirear siúlach aistritheach den airgead cholna agus den ús a hurruítear leis do chruthnú ar an stoc feirmeoireachta go léir a bheidh o am go ham ar an bhfeirm le n-a mbaineann an morgáiste áirnéise (agus dá ngairmtear an fheirm anso ina dhiadh seo); agus
(b) chun a thoirmeasc ar an morgáisteoir aon chuid den stoc fheirmeoireachta a bheidh ar an bhfeirm aon uair do dhíol ar aon tslí eile seachas i ngnáth-chúrsa feirmeoireachta; agus
(c) chun a chur d'oblagáid ar an morgáisteoir an stoc feirmeoireachta a bheidh ar an bhfeirm o am go ham do chimeád ar leibheul luacha is có-ionann (chó gairid do agus is féidir é ag cuimhneamh ar an ngnáth-chúrsa feirmeoireachta) le luach an stuic fheirmeoireachta a bhí ar an bhfeirm ar dháta an mhorgáiste áirnéise; agus
(d) pé uair a dhíolfidh an morgáisteoir aon chuid den stoc fheirmeoireachta a bheidh ar an bhfeirm de thurus na huaire, chun a chur d'oblagáid air pé cuid (más ann di) de thora an díola san a éileoidh an morgáistí d'íoc leis an morgáistí chun an t-airgead colna a hurruítear leis an morgáiste áirnéise agus aon ús a bheidh dlite air do laigheadú no do ghlana, agus chun a bhronna mar cheart ar an morgáisteoir tora iomlán an díola san no aon chuid de d'íoc leis an morgáistí chun an t-airgead colna agus an t-ús san do laigheadú no do ghlana.
(2) Pé uair a bheidh an t-airgead colna a hurruítear le morgáiste áirnéise so-ghluaiste no aon chuid den airgead san gan íoc ar feadh mí tar éis an dáta a ceapadh leis an morgáiste áirnéise chun a íoctha, no a bheidh ús éigin a hurruítear le morgáiste áirnéise so-ghluaiste i riaráiste agus gan íoc ar feadh dhá mhí tar éis do teacht dlite, no a bheidh an morgáisteoir tar éis sárú (tré ghníomh no tré fhaillí) do dhéanamh ar fhoráil éigin atá i morgáiste áirnéise so-ghluaiste no atá i dtuisgint ann de bhua an ailt seo (lasmuich de chumhnant go n-íocfar an t-airgead colna no an t-ús a hurruítear leis), féadfidh an morgáistí fógra i scríbhinn do sheirbheáil ar an morgáisteoir á fhaisnéis go bhfuil an morgáiste áirnéise so-ghluaiste sin tar éis teacht chun bheith do-ghluaiste agus leis sin tiocfidh an morgáiste áirnéise so-ghluaiste sin chun bheith agus beidh sé do-ghluaiste do réir bhrí an ailt seo.
(3) Nuair a thiocfidh morgáiste áirnéise so-ghluaiste chun bheith do-ghluaiste oibreoidh an morgáiste áirnéise sin agus beidh éifeacht aige as san amach mar mhorgáiste áirnéise áirithe ar an stoc feirmeoireachta go léir atá ar an bhfeirm le linn seirbheála an fhógra á fhaisnéis go bhfuil an morgáiste áirnéise sin tar éis teacht chun bheith do-ghluaiste agus na forálacha den Acht so a bhaineann le hoibriú agus le héifeacht mhorgáiste áirnéise áirithe bainfid leis an gcás dá réir sin.
(4) Faid a bheidh morgáiste áirnéise so-ghluaiste cláruithe go cuibhe fén Acht so oibreoidh sé agus beidh éifeacht aige chun a chur i dtuisgint gur dineadh cumhnant ar thaobh an mhorgáisteora, a oighrí, a sheiceadiúirí, agus a riarthóirí, leis an morgáistí an t-airgead colna agus an t-ús a hurruítear leis an morgáiste áirnéise d'íoc leis an morgáistí ar na huaire agus sa tslí a ceaptar leis an morgáiste áirnéise.
Conus a bheidh tosach ag morgáistí áirnéise.
28.—(1) Beidh tosach ag morgáistí áirnéise do réir na dtráthanna ina gclárófar no ina gcéad-chlárófar (pe'ca aca é) iad fé seach fén Acht so.
(2) Beidh morgáiste áirnéise áirithe, ar aon stoc feirmeoireachta a bheidh ar dháta an mhorgáiste áirnéise sin ar fheirm le n-a mbaineann roimh-mhorgáiste áirnéise so-ghluaiste an uair sin, gan bhrí gan éifeacht faid a bheidh, ach ní níos sia ná an fhaid a bheidh, aon airgead colna no ús gan aisíoc ar urrús an mhorgáiste áirnéise so-ghluaiste sin.
(3) Má leanann agus faid a leanfidh bille díola a dineadh roimh rith an Achta so de bheith dleathach agus infheidhmithe fé sna Bills of Sale Acts, 1879 and 1883, beidh tosach aige ar mhorgáiste áirnéise.
(4) Ní tuigfar stoc feirmeoireachta atá áirithe i morgáiste áirnéise áirithe no i morgáiste áirnéise so-ghluaiste a bheidh tagtha chun bheith do-ghluaiste do bheith i seilbh ná fé ordú ná i gcomhachta an mhorgáisteora do réir bhrí an Irish Bankrupt and Insolvent Act, 1857, ná do réir bhrí aon Achta le n-a ndintar an tAcht san d'atharú no do leasú.
Morgáiste áirnéise do nochta d'fhiachéilitheóir.
29.—(1) Gach duine (dá ngairmtear an féicheamh anso ina dhiaidh seo) a bheidh á iarraidh ar dhuine eile (dá ngairmtear an fiach-éilitheoir anso ina dhiaidh seo) cáirde do thabhairt do no leanúint de cháirde do thabhairt do, beidh sé d'oblagáid air a nochta don fhiach-éilitheoir i scríbhinn (má éilíonn an fiachéilitheoir i scríbhinn air é dhéanamh) ce'ca tá morgáiste áirnéise ann no ná fuil maidir le haon chuid de stoc fheirmeoireachta an fhéichimh, agus fós mion-innste gach morgáiste áirnéise den tsórt san (más ann d'aon cheann).
(2) Ní nochtfidh aon fhiach-éilitheoir aon eolas a thabharfidh an féicheamh do do réir an ailt seo ach amháin sa mhéid gur gá no cur ceart an nochta san chun crícheanna cúisimh fén alt so no chun imeachta dlí do bhunú no do stiúrú chun airgead a bheidh ag an bhfiach-éilitheoir ar an bhféicheamh do bhaint amach.
(3) Gach éinne dhéanfidh ráiteas i scríbhinn do réir an ailt seo agus a fhios aige é bheith bréagach no mí-threorach in aon phonc táchtach agus gach éinne a nochtfidh, contrárdha don alt so, aon eolas do tugadh do do réir an ailt seo, beid ciontach i gcionta fén alt so agus ar a gcointú ann ar an slí achmair dlighfar fíneáil ná raghaidh thar fiche punt do chur ortha.
Ráiteas ón abhar mhorgáisteora ar na fiacha atá air.
30.—(1) Pé uair a aontóidh feirmeoir (dá ngairmtear an t-abhar morgáisteora anso ina dhiaidh seo) morgáiste áirnéise (dá ngairmtear an morgáiste áirnéise beartuithe anso ina dhiaidh seo) do dhéanamh agus a aontóidh an Chorparáid no banc admhuithe (dá ngairmtear an t-abhar morgáistí anso ina dhiaidh seo) an morgáiste sin do ghlaca, tabharfidh an t-abhar morgáisteora don abhar mhorgáistí ráiteas i scríbhinn á rá ce'ca tá no ná fuil sé i bhfiacha an uair sin ag an gCorparáid no ag aon bhanc admhuithe (dá ngairmtear an sean-fhiach-éilitheoir anso ina dhiaidh seo) agus, má tá sé i bhfiacha amhlaidh, cad is ainm don tsean-fhiachéilitheoir.
(2) Má abrann an t-abhar morgáisteora sa ráiteas san go bhfuil sé i bhfiacha amhlaidh cuirfidh an t-abhar morgáistí tríd an bpost chun an tsean-fhiach-éilitheora fógra i scríbhinn á rá go bhfuil an t-abhar morgáistí ar aigne morgáiste áirnéise do ghlaca ón abhar morgáisteora, agus má theipeann ar an abhar morgáistí an fógra san do chur chun siúil amhlaidh no má dintar an morgáiste áirnéise beartuithe laistigh de sheacht lá tar éis an lá a cuirfar an fógra san chun siúil amhlaidh, tuigfar an morgáiste áirnéise beartuithe do bheith calaoiseach agus gan bhrí i gcoinnibh éilithe an tsean-fhiach-éilitheora.
(3) Má dintar morgáiste áirnéise gan an ráiteas san do bheith tugtha ag an abhar morgáisteora don abhar mhorgáistí agus go raibh an morgáisteoir, ar dháta an mhorgáiste áirnéise sin, i bhfiacha ag an gCorparáid no ag banc admhuithe, tuigfar, má bhí an t-abhar morgáisteora i bhfiacha ag an gCorparáid amhlaidh agus nách í an Chorparáid an morgáistí, tuigfar an morgáiste áirnéise sin do bheith calaoiseach agus gan bhrí i gcoinnibh éilithe na Corparáide agus, má bhí an t-abhar morgáisteora i bhfiacha ag aon bhanc admhuithe amhlaidh, tuigfar an morgáiste áirnéise sin do bheith calaoiseach agus gan bhrí i gcoinnibh éilithe gach bainc admhuithe (seachas an morgáistí) ag á raibh an t-abhar morgáisteora i bhfiacha amhlaidh.
(4) Gach éinne dhéanfidh ráiteas i scríbhinn do réir an ailt seo agus a fhios aige é bheith bréagach no mí-threorach in aon phonc táchtach beidh sé ciontach i mí-iompar agus ar a chiontú ann dlighfar fíneáil ná raghaidh thar dhá chéad punt do chur air no, más rogha leis an gcúirt é, pian-tseirbhís ar feadh trí mblian no príosúntacht ar feadh aon téarma nách sia ná dhá bhliain.
An éifeacht a bheidh ag morgáistí áirnéise maidir le horduithe feidhmiúcháin.
31.—(1) Ní dhéanfidh morgáiste áirnéise tiarna talmhan a bheidh ag gabháil earraí in éiric cíosa, ná oifigeach a bheidh údaruithe go cuibhe agus a bheidh ag gabháil no ag tógaint earraí fé sna hAchtanna Cánach Ioncuim, ná ráta-bhailitheoir a bheidh ag gabháil earraí in éiric rátaí, do chosc ná do shriana o aon stoc feirmeoireachta a bheidh áirithe sa mhorgáiste sin no dá ndéanfa sé deifir do ghabháil go dleathach, ná cosc ná srian do chur le haon stoc feirmeoireachta den tsórt san do ghabháil agus do dhíol go dleathach fé ordú fheidhmiúcháin a tugadh amach chun feidhmiú do dhéanamh ar bhreithiúntas no ar ordú go n-íocfí airgead a bheidh dlite don Phrímh-Chiste, no iníoctha leis, no chun tairbhe dho, no go n-aisíocfí roimh-íocanna do híocadh amach as airgead do sholáthruigh an tOireachtas no an t-ús ar roimhíocanna den tsórt san no airgead a bheidh dlite do Choimisiún Talmhan na hÉireann, no iníoctha leis, fé sna hAchtanna Talamh-Cheannaigh no dlite do ráta-bhailitheoir, no iníoctha leis, ar scór rátaí do gearradh ag comhairle chontae, chontae-bhuirge no bhuirge eile, no bhailecheanntair, no ag coimisinéirí baile, no airgead a bheidh dlite do thiarna talmhan, no iníoctha leis, ar scór cíosa.
(2) Ach amháin mar a foráltar sa bhfo-alt san roimhe seo, ní gabhfar ná ní díolfar fé ordú fheidhmiúcháin aon stoc feirmeoireachta a bheidh áirithe i morgáiste áirnéise no dá ndéanfa sé deifir mara n-íocfidh an fiach-éilitheoir, roimh an ngabháil sin, leis an bhfo-shirriam no leis an gclárathóir contae a bheidh ag feidhmiú an orduithe fheidhmiúcháin sin suim iomlán an airgid cholna agus an úis a bheidh amuich agus gan íoc an uair sin ar urrús an mhorgáiste áirnéise sin.
(3) Pé uair a íocfidh fiach-éilitheoir fén bhfo-alt san roimhe seo le fo-shirriam no le clárathóir contae an tsuim iomlán a bheidh amuich ar urrús mhorgáiste áirnéise beidh éifeacht ag na forálacha so a leanas, sé sin le rá:—
(a) íocfidh an fo-shirriam no an clárathóir contae an tsuim sin leis an morgáistí agus glacfidh an morgáistí an tsuim sin mar ghlana ar an airgead a hurruítear leis an morgáiste áirnéise sin d'ainneoin éinní ina choinnibh sin sa mhorgáiste áirnéise sin agus go sonnrách d'ainneoin gan an t-airgead san do bheith dlite ná iníoctha an uair sin, agus
(b) cuirfar an tsuim sin leis na fiacha go bhfuil an feidhmiú indéanta fén ordú feidhmiúcháin mar gheall ortha, agus beidh éifeacht ag an ordú feidhmiúcháin sin dá réir sin.
(4) Chun a chur ar chumas an fhiach-éilitheora tairbhe do bhaint as forálacha fo-altanna (2) agus (3) den alt so beidh éifeacht ag na forálacha so a leanas, sé sin le rá:—
(a) pé uair a éileoidh fiach-éilitheoir ordú feidhmiúcháin d'fheidhmiú ar aon stoc feirmeoireachta iniúchfidh an fo-shirriam no an clárathóir contae an clár de mhorgáistí áirnéise a bhaineann leis an gcás agus má gheibhtar, ar a dhéanamh san, go bhfuil an stoc feirmeoireachta san áirithe i morgáiste áirnéise no go mbaineann morgáiste áirnéise leis cuirfidh an foshirriam no an clárathóir contae sin in úil don fhiachéilitheoir go bhfuil an morgáiste áirnéise sin ann agus cad is dáta dho agus cad is ainm agus seola don mhorgáistí, agus
(b) ar a éileamh san air don fhiach-éilitheoir tabharfidh an morgáistí don fhiach-éilitheoir cuntas ar an méid iomlán den airgead cholna agus den ús a bheidh amuich agus gan íoc an uair sin ar urrús an mhorgáiste áirnéise.
(5) San alt so cialluíonn an focal “ordú feidhmiúcháin” an ní céanna a chialluíonn sé san Acht um Fheidhmiú Orduithe Cúirte, 1926 (Uimh. 18 de 1926), agus cialluíonn an focal “fiachéilitheoir” an té gur ar iarratas uaidh a tugtar amach ordú feidhmiúcháin.
Seachaint bhillí díola ar stoc feirmeoireachta.
32.—Gach bille díola stuic fheirmeoreachta (pe'ca bheidh aon áirnéise eile áirithe ann no ná beidh) a déanfar tar éis rithte an Achta so, beidh sé, d'ainneoin éinní atá sna Bills of Sale Acts, 1879 and 1883, gan bhrí gan éifeacht agus gan bheith ionchláruithe fé sna hAchtanna san.
SCEIDEAL.
Deimhnithe Muirir.
1. Pé uair a bheidh ar seilbh ag an gCorporáid, mar urrús ar airgead do roimh-íoc sí, céad-mhorgáistí ar thalamh ar ainmmhéid nách lú ná céad míle punt, féadfidh na stiúrthóirí sraith de dheimhnithe muirir do thabhairt amach i gcoinnibh roinnt de sna morgáistí sin no ina gcoinnibh go léir.
2. Más oiriúnach agus nuair is oiriúnach leo é féadfidh an tAire agus an tAire Tailte agus Talmhaíochta, tré ordú a dhéanfid araon le chéile, a údarú go dtabharfaí deimhnithe muirir amach i gcoinnibh aon tsaghas no saghsanna urrús a bheidh luaidhte san ordú san agus leis an ordú san féadfid pé sriantachtaí is oiriúnach leo d'fhorchur maidir leis an gcion no leis an méid d'aon tsaghas áirithe urrúis (agus céad-mhorgáistí ar thalamh d'áireamh) a bheidh le háireamh ar na hurrúis go bhféadfar sraith de dheimhnithe muirir do thabhairt amach ina gcoinnibh, agus féadfid fós, leis an ordú san, a údarú go dtabharfí deimh nithe muirir amach bíodh is ná beidh ar seilbh ag an gCorparáid, mar urrús ar airgead do roimh-íoc sí, céad-mhorgáistí ar thalamh ar aimn-mhéid de chéad míle punt.
3. Féadfar deimhnithe muirir do thabhairt amach fén ainm sin no fé aon ainm eile is dó leis na stiúrthóirí a bheith oiriúnach agus isé bheidh i sraith de dheimhnithe muirir ná deimhnithe de pé ainm-mhéid iomlán is dó leis na stiúrthóirí, le haontú an Aire, a bheith ceart agus iad roinnte ina ndeimhnithe de dheich bpúint an ceann no de pé méid eile no de pé méideanna deifriúla is dó leis na stiúrthóirí, le haontú an Aire, a bheith ceart.
4. Sara dtugaid amach sraith de dheimhnithe muirir cuirfidh na stiúrthóirí fé smacht iontaobhaithe i pé slí, tré aistriú, tré fho-mhorgáiste, tré thaisce, no ar aon tslí eile, a cheadóidh an tAire, urrúis (dá ngairmtear urrúis údaruithe sa Sceideal so) go bhféadfidh an Chorparáid deimhnithe muirir do thabhairt amach ina gcoinnibh fé mhír 1 no fé mhír 2 den Sceideal so na dá bua agus a bheidh ar seilbh ag an gCorparáid mar urrús ar roimhíocanna d'íoc sí ar ainm-mhéid nách lú ná ainm-mhéid na sraithe sin de dheimhnithe.
5. Isé líon d'iontaobhaithe a bheidh ann ná pé uimhir chothrom is oiriúnach leis na stiúrthóirí agus isé an tAire a ainmneoidh leath na n-iontaobhaithe i gcomhnaí agus isiad na stiúrthóirí a ainmneoidh an leath eile de sna hiontaobhaithe sa chéad dul síos agus, tar éis an tsraith de dheimhnithe do bheith tabhartha amach, isiad sealbhóirí na ndeimhnithe sin a ainmneoidh an leath eile sin fé mar a thárlóidh folúntaisí.
6. Cuirfar na hurrúis údaruithe sin fé smacht na n-iontaobhaithe i slí is go mbeid ar seilbh ag na hiontaobhaithe ar iontaoibh don Aire agus do shealbhóirí na ndeimhnithe a tabharfar amach i gcoinnibh na n-urrús n-údaruithe sin agus go mbeidh ag na hiontaobhaithe gach comhacht is gá agus is ceart chun suim cholann agus úis na ndeimhnithe sin do chruinniú don Aire agus do sna sealbhóirí sin tríd na hurrúis údaruithe sin agus fós, nuair a bheidh íoctha in iomlán as aon deimhnithe den tsórt san ag an gCorparáid, comhacht chun oiread de sna hurrúis údaruithe sin do scaoile chun na Corparáide agus is có-ionann ina n-ainmmhéid le méid na ndeimhnithe go mbeidh íoctha in iomlán asta amhlaidh agus, fós, comhacht chun aon chuid de sna hurrúis údaruithe sin do scaoile chun na Corparáide aon uair ar iarratas na stiúrthóirí mar mhalairt ar a gcothrom san d'urrúis údaruithe den tsórt chéanna.
7. Déarfidh agus déanfidh gach deimhniú muirir—
(a) a cheangal ar an gCorparáid suim cholann an deimhnithe d'íoc le sealbhóir an deimhnithe laistigh de thréimhse bhlian (nách sia ná dachad bliain) a hainmneofar ann agus ús ar an suim cholna san d'íoc do réir an ráta a hainmneofar ann le toilliú an Aire ach ná beidh níos mó ná trí per cent. per annum os cionn an mheánráta úis (a gheobhfar amach do réir rialachán a dhéanfidh an tAire chuige sin) a bhí á íoc ag na príomhbhainc i Saorstát Éireann ar airgead a bhí ar seilbh acu ar cuntas taisce i rith pé tréimhse bhliana dar thosach am nár luatha ná cúig mhí dhéag roimh thabhairt amach na ndeimhnithe agus a ceapfar le rialacháin a dhéanfidh an tAire chuige sin;
(b) lán-tairbhe na n-iontaobhas ar a gcuirfar na hurrúis údaruithe sin fé smacht na n-iontaobhaithe do bhronna ar shealbhóir an deimhnithe;
(c) tairbhe na hurraíochta a thug an tAire maidir leis an deimhniú fén Acht so do bhronna ar shealbhóir an deimhnithe.
8. Sara dtugaid sraith de dheimhnithe muirir amach cuirfidh na stiúrthóirí fé bhráid an Aire iad chun pé urraíocht d'fháil uaidh a húdaruítear do leis an Acht so do thabhairt uaidh.
9. Má thugann agus pé uair a thabharfidh an tAire an urraíocht san uaidh féadfidh na stiúrthóirí pé deimhnithe muirir is oiriúnach leo do thabhairt amach don phuiblíocht i pé slí agus ar pé téarmaí is oiriúnach leo fé réir na sriantachta ná tabharfar amach aon deimhniú den tsórt san ar phraghas is lú ná méid na suime colna a hurruítear leis.
10. Beidh ag sraith de dheimhnithe muirir, maidir leis na hurrúis údaruithe a bheidh ar seilbh ag na hiontaobhaithe mar urrús ortha, tosach ar aon debentiúirí no stoc debentiúra a thug an Chorparáid amach agus ar gach fiach agus fiachas eile a bheidh ar an gCorparáid, ach ní bheidh ionta ach fiacha gnáthchonnartha maidir le haon tsócmhainní eile a bheidh ag an gCorparáid.